جنگ جهانی اول

احمد شاه در تابستان 1293 برابر با 1914 به سن قانونی رسید و در همین سال تاجگذاری کرد. و
شروع سلطنت او با آغاز جنگ جهانی اول مقارن افتاد. و

اوضاع سیاسی اقتصادی و نظامی کشور ایران سامانی نداشت. ارتش تزاری شمال ایران تا قزوین 
را زیر نفوذ خود داشت و انگلیسها جنوب ایران تا اصفهان را زیر تسلط خود داشتند.در جریان جنگ 
قوای عثمانی که متحد آلمان بود از جانب مغرب وارد ایران شد. و

دولت ایران اعلام بی طرفی کرد اما از جانب روس و انگلیس پذیرفته نشد و در واقع قسمت اعظم 
خاک ایران در اشغال قوای نظامی  روسیه و انگلیس و آلمان بیگانه بود. و

در آغاز جنگ شیخ الاسلام عثمانی فتوای جهاد علیه انگلستان و فرانسه و روسیه صادر کرد. یکی 
از مراجع بنام شیعه در آن زمان میرزا حسن شیرازی فتوای شیخ الاسلام عثمانی را تایید کرد و 
محاربه با انگلیس و روسیه را برای شیعیان واجب شمرد. و

رقیب او آخوند سید محمد کاظم خراسانی یکی دیگر از مراجع بزرگ آن زمان به دولت ایران توصیه 
کرد تا به روس و انگلیس بپیوندند و فتوای علیه عثمانی و آلمان را صادر کرد. و

دو فتوای متضاد و متغایر از دو مجتهد طراز اول میان طلاب و روحانیون و همچنین طرفداران این دو 
مرجع تقلید اختلافات ایجاد کرد و هر گروهی معجزه ای و شایعه ای پیرامون ولی نعمتان خود می 
ساختند. و

طرفداران حاج میرزا حسن شیرازی بر سر منابر می گفتند: امپراتور مردم و ارتش آلمان مسلمان 
شده و سربازان بازوبند ( لا اله الا الله محمد رسول الله ) با خود حمل می کنند و تا آنجایی پیش 
رفتند که امپراتور آلمان را مروج و مدافع اسلام نامیدند و به امپراتور آلمان عنوان ( حاج ویلهلم مؤید
 الاسلام ) دادند و پادشاه مسلمانان خواندند.و

طرفداران آخوند سید محمد کاظم خراسانی دولت و ملّت مسلمان عثمانی را نجس می شمردند 
ولی با افسران و عمّال انگلیسی ساعتها در خانه خود به مشاوره و تبادل نظر می نشستند و مورد
 تحقیر و ایراد طلاب گروه مخالف قرار می گرفتند. و

دامنه این تبلیغات و طرفداریهای ابلهانه روحانیون به ایران هم کشید و رجال سیاسی و نظامی به 
دو دسته تقسیم گردیدند. عده ای از رجال سیاسی و مذهبی به طرفداری آلمان و عثمانی مشغول
 شدند. و

شعر را در مدح امپراتور آلمان شعر گفتند . نویسندگان و روزنامه نگاران در ستایش جنگ علیه انگلیس
 و روسیه مقالات نوشتند . رجال سیاسی دولت و ادبی در رویای رهایی ایران از شّر روس و انگلیس 
را در سر می پروراندند و خلاصه فصل جدیدی در ادبیات سیاسی ایران مفتوح گردید. و

تهدید روس انگلیس نسبت به دولت سبب مهاجرت جعمی از وکلای مجلس و تعطیل آن شد. در 
هجرت دولت آزاد ایران به وجود آمد و موجب از کار افتادن دولت گشت. بدین گونه در طول چهار سال
 سلطنت احمد شاه ایران در اشغال بیگانگان بود و نخست وزیران انتخابی او علناً به طرفداری از 
روسیه و به ویژه انگلیس مشهور بودند و معاهده ها و قرار دادهای ننگینی امضاء کردند که به سبب 
تعطیل مجلس به تصویب نهایی نرسید اما بعدها باعث گرفتاری ایران شد. و

استقلال سیاسی و ارضی ایران از جانب طرفین جنگ به وضح نادیده گرفته می شد. و 
مستوفی الممالک نخست وزیر که مدافع بی طرفی ایران در جنگ بود در اثر فشار انگلیس و روس 
عدل شد و شاهزاده عبدالحسن میرزا فرمانفرما که مورد اطمینان دولت انگلیس بود نخست وزیر گردید

وی اعلام بی طرفی ایران را نادیده گرفت و مسبب موافقتنامه ژانویه هزار نصده شانزده 1916 شد که
 ظاهراً سرّی بین روس و انگلیس بسته شده بود و این دو کشور را مجاز می ساخت تا پس از پیروزی

در جنگ ایران را به نحوی بین خود تقسیم نمایند. و

قبلاً در دوران محمد علی شا قاجار و استبداد صغیر قرار داد سرّی دیگری بین روس و انگلیس بر سر
تقسیم ایران در سال 1907 بسته شده بود اما انقلاب اکتبر 1917 و نظر دولت جدید روسیه مبنی 
بر عدم دخالت در امور دیگر کشور ها مانع تقسیم ایران گردید. و

ایران عملاً از دوران مظفرالدین شاه تا انقراض قاجاریه به دو منطقه نفوذ تقسیم شده بود

با انقلاب اکتبر نیکلای دوم تزار روسیه مجبور به استعفاء شد. بلشویکها زمام امور روسیه را به 
دست گرفتند . انتشار خبر پیروزی کمونیستها در روسیه و انقراض سلطنت در آن کشور ارتش 
اشغالی را در ایران دچار سر در گمی عمیقی ساخت. و

عده ای به انقلاب کمونیستی پیوستند و عده ای به تزار ها وفادار ماندند و در خاک ایرانم به فعالیت
 علیه دولت انقلابی روسیه مشغول شدند. و

 علی دشتی: تاریخ سی پنج سال هجرت ولایت فقیه رهبر ایران