قیام دانشجویان ایران انگیزه ها پیامدها و درس ها

حادثه کوی دانشگاه و رخدادهای پس از آن در روزهای 18 تا 20 تیر ماه نه تنها بزرگترین واقعه ی

سیاسی -اجتماعی ایران پس از خرداد سال 1376 بلکه یکی از رویدادهای مهم سیاسی در

تاریخ جمهوری اسلامی است 

اگر مردم در دوم خرداد سال 1376 هوشمندی و توانای خود را در بهره گیری از فرصت ها برای بیان 

مخالفت و وارد آوردن ضربه های مؤثر بر نظام حاکم بدون توسل به خشونت نشان دادند دانشجویان 

ایران در حوادث روزهای 18 تا 20 تیرماه با فریادهای یا مرگ یا آزادی آمادگی جعمی خویش را برای 

مقاومت در برابر خشونت حاکمان مقابله با خشونت گران و در هم شکستن یورش آن ها به نمایش 

گذاشتند 

آن ها نشان دادند که تهدیدها و وحشی گری های چماقداران و پاسداران مسلح ولایت فقیه دیگر 

نمی تواند ادامه ی تجاوز علیه مردم و حقوق مردم را تضمین کند و دورانی که تهدید به خشونت 

و یا اقدام به سرکوب و قتل و جنایت می توانست مردم و جوانان ایران را به سکوت وادار سازد 

سپری شده است 

یا حادثه ی کوی دانشگاه در واقع فصلی جدید در تاریخ مبارزه علیه جمهوری اسلامی گشوده شد 

که بی تردید نقشی مهم در تحولات آتی کشور خواهد داشت گر چه هنوز نمی توان درباره ی 

همه ی ابعاد و نتایج این رویداد بزرگ اظهار قطعی کرد ولی در محدوده ی داده های موجود به هر 

حالی می تواند برخی جوانب مهم و پیامدهای قابل پیش بینی را مورد بررسی قرار داد که در زیر 

 به بخشی از آن می پردازم

1-مقاومت جنبش دانشجویی در برابر بازسازی گذشته

دنباله قیام دانشجویان در سال 1376 صفحه اول 

از فردای دوم خرداد 1376 باند حاکم بر جمهوری اسلامی پس از گذراندن لحظه های بهت و سر

گیجه . که با اعلام تسلیم و ناتوانی در برابر اراده ی مردم همراه بود تلاش برای خارج کردن مردم 

از صحنه و بستن فضای موجود را آغاز کرد تلاشی که تا به امروز با به کارگیری همه ی امکانات 

به اشکال گوناگون و به طور مستمر جریان داشته است. استفاده از اهرم های تبلیغاتی صدا و 

سیما و مطبوعات و قلم به دستان وابسته به وزارت اطلاعات و امام جعمه های مرتجع افسار 

کسیخته و منبرهای مساجد و روضه خوانی ها برای جوسازی و زمینه سازی تحریکات و اقدامات 

سرکوبگرانه با بسیج ها گروهای فشار و دسته های اوباش چماقدار جهت حمله به گردهمایی ها 

و جنبش های اعتراضی تهدیدهای فرماندهان سپاه و تعرض نیروهای انتظامی بخشی از این 

تلاش و استفاده از مجلس شورای اسلامی برای ایجاد محدودیت های قانونی و حادثه آفرینی و 

بحران سازی به منظور محدود ساختن رقبا و جلوگیری از انجام وعده های انتخاباتی رییس 

جمهوری و سد کردن پیشروی مردم بخشی دیگر از این تلاش است 

افزون بر این به کار انداختن قوه ی قضاییه برای ارعاب و سرکوب مخالفان دستگیری و محاکمه ی 

شهردار تهران دستگیری و شکنجه ی مدیران شهرداری بستن روزنامه های مخالف و مستقل و 

بازداشت مدیران و نویسندگان آن ها دستگیری روحانیان و روشنفکران وابسته به جبهه دوم خرداد 

استیضاح و برکناری وزیر کشور کتک زدن معاون رییس جمهوری و وزیر ارشاد با سازماندهی و 

هدایت آشکار فرمانده ی حفاظت اطلاعات استیضاح ناکام وزیر ارشاد و بالاخره برنامه ریزی جنایت 

های تکان دهنده ی قتل پروانه و داریوش فروهر محمد مختاری جعفر پوینده مجید شریف و بخشی 

دیگر از این تلاش و سیاهه ای از این تکاپوی گسترده است 

این تغلاها اما با وجود داشتن برخی دستاوردها برای نیروهایی مسلط به طور کلی برخلاف تصور و 

انتظار آن ها به نتایجی معکوس منتهی شده است 

جبهه ی حاکمان پس از هر توطئه پس از هر جنایت و اقدام سرکوبگرانه با موجی از مقاومت مردم و 

نیروهای آزادیخواه و با رسوایی وشکست و انزوای بیشتر رو به رو شده است پیامد هر یک از این 

اقدامات سرسختی بیشتر مخالفان ایستادگی و جسارت روزافزون مردم تشدید روند جدایی نیروهای 

وابسته به نظام از باند حاکم و ریزش پایه های جمهوری اسلامی بوده است .این تلاش های مذبوحانه

هر روز بیشتر تنگشت اتهام مردم را متوجه نظام و گردانند گان اصلی آن کرده و زمزمه های پنهان را 

در باره ی مسئولیت مستقیم حاکمان و رهبری به بحث و فریادهای آشکار علیه آن ها تبدیل کرده 

است 

یکی از حلقه ها و آزمایش های بزرگ در تلاش برای بازسازی گذشته تدارک و انجام قتل های زنجیره ای 

بود زمامداران جمهوری اسلامی این بار کوشیدند از طریق سازمان دادن موج ترور و آدم کشی و آدم ربایی 

و نمایش بی رحمی و سبعیت فضای وحشت و تسلیم را در کشور مستقر سازند اما واکنش سریع و 

شجاعانه ی مردم این تلاش وحشیانه را در هم شکست . مراسم خاکسپاری کشته شد گان به

صحنه های پرشکوه تظاهرات علیه حاکمیت تبدیل شد 

نمایش های اعتراضی مردم افشاگری مطبوعات مستقل و مخالف و مقاومت بی پروای آزاد یخواهان ایران 

در درون کشور از یک سو و جنبش اعتراضی ایرانیان در سراسر جهان از سوی دیگر نشان داد که امید 

حاکمان در متوقف ساختن مبارزه ی مردم پنداری عبث است 

پیامد موج آدم کشی بر افروخته شدن بیشتر شعله های خشم مردم و گسترش مبارزه بود به طور که 

جبهه ی بزرگ اعتراض و مقاومت در داخل و خارج کشور و حمایت پر دامنه ی افکار عمومی و محافل 

سیاسی اجتماعی و نهادها و سازمان های حقوق بشر از آن سرانجام رژیم ایران را به توقف جنایت ها 

و اعتراف رسوا به سازماندهی قتل ها توسط بخشی ..از وزارت اطلاعات وادار ساخت معهذا این عقب 

نشینی هنوز برای مردم کافی نبود آن ها به ویژه دانشجویان روشنفکران و مطبوعات مستقل به رغم 

این اعتراف و تشکیل کمسیون تحقیق و اعلام دستگیری عده ای از عاملان همچنان به طور پیگیر بر 

خواست انتشار دقیق گزارش چگونگی طراحی و اجراحی این جنایات و معرفی طراحان و آمران و عاملان 

آن پای فشردند واکنش حاکمان در قبال این پافشاری ها توقیف مطبوعات دستگیرهای جدید یورش به 

گردهمایی های دانشجویی و بازداشت فعالان و رهبران آن ها بود .

ولی این تشبثات نیز به جای خفه کردن معترضان به رادیکال شدن بیش از پیش جنبش به ویژه جنبش 

جوانان و دانشجویان و تشدید اعتراض مراجع و روحانیان مخالف منجر گردید 

اقتدار گرایان حاکم بر جمهوری اسلامی که ادامه ی این اوضاع و جهت متوقف ساختن آن افزودند ولی باز 

هم با همان ابزارهای کهنه آن ها همانند غالب مستبدین و رژیم های در حال زوال راه حل را با وجود 

همه ی آزمون های شکست خورده همچنان در توسل به خشونت ها و سرکوب های جدید یافتند  به 

ویژه آن که با نزدیک شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی ادامه ی شرایط موجود تهدیدی جدی در برابر 

تسخیر مجدد قوه ی مقننه به شمار می رفت 

بنابراین باید برنامه و طرح سرکوب تازه ای تدارک دیده می شد تا با انجام آن بتوان به اوضاع مخاطره آمیز 

کنونی پایان داد

مقاومت جنبش دانشجویی در برابر بازسازی گذشته صفحه دو

دنباله صفحه یک 

در شرایط بحرانی جدید هاشمی رفسنجانی مرد بحران ها و توطئه های پنهانی مرد موفق در 

سرکوب مخالفان به میدان آمد تا به اتکای تجربه ی طولانی گذشته پروژه هایی تازه برای خروج 

از بحران و نجات رژیم طرح و به اجرا گذرد 

این مقاصد کودتاگرانه ی رفسنجانی خامنه ای و گردانندگان نظام اما پنهان نماند و از چند ماه 

قبل به خصوص به دنبال انتشار خاطرات سال 1360 هاشمی رفسنجانی مورد بحث و اشاره ی 

محافل و جریانات سیاسی ایران بود 

هاشمی رفسنجانی با چاپ این یاداشتها  در واقع زمینه های بسیج و آمادگی پایه های حاکمیت 

را برای اجرای طرح های کودتاگرانه فراهم می ساخت . هاشمی رفسنجانی با انتشار این یاداشتها

از یک طرف ضرورت به کارگیری سرکوب و خشونت را در عبور از بحران نشان می دهد و از طرف دیگر 

با یادآوری موفقیت این تجربه نقش و توانایی خود را در انجام آن در خاطره ی نیروهای وفادار و ذینفع

 در حفظ رژیم زنده می کند .

اما آن چه رفسنجانی و خامنه ای و سپاهیان آن ها و به طور کلی همه ی نیروهای میرنده و در حال 

احتضار نمی خواهند یا نمی توانند درک کنند این واقعیت ساده است که توانایی ها و تجربه هایی 

که مربوط به دوران اقتدار آن ها و استحکام نظام آن هاست در دوران ضعف و تزلزل نظام و اعتلای 

جنبش مقاومت علیه آن دیگر کار آیی پیشین را ندارد و قابل انتقال و انطباق بر چنین شرایطی نیست 

اگر هاشمی رفسنجانی در دورانی توانست با توطئه و کشتار و سرکوب با افکار خود و سازش پنهانی با 

آمریکا بحران ها را مهار کند تنها به خاطر استعداد و توانایی او در نیرنگ و توطئه گری و جنایت نبود 

بلکه مهم تر از آن و قبل از هر چیز به دلیل شرایط زمان و به بیان دیگر به دلیل آن بود که در دوران مورد 

بحث رژیم هاشمی رفسنجانی و همدستانش مشروعیت خود را به عللی که در نوشته های دیگر به آن 

اشاره کرده ایم از همین اکثریت مردم معترض امروز از همین دانشجویان عصیان گر کنونی و روحانیت 

مخالف فعلی می گرفت توفیق های هاشمی رفسنجانی به اتکای این داده ها و واقعیت های آن روز بود 

و امروز که این اکثریت بزرگ به ویژه نسلی جوان که جمهوری اسلامی و گردانندگان آن را از روی 

کارنامه ی حیات و نتایج ویرانگر حاکمیت آن ها می شناسد علیه این حاکمیت و فساد و جنایت و 

خیانت باند مسلط بر آن به مخالفت و شورش برخاسته است کوشش در به کارگیری تجارت آن دوران و 

احیای آن حوادث تلاشی عبث بلکه تکرار مسخره ی نمایشی تراژیک به صورتی کمدی است 

به هر حال احکام جمهوری اسلامی در بن بست کنونی دو راه بیشتر ندارند . یا عقب نشینی و تسلیم 

و یا ادامه ی سیاست دست و پا زدن ها و اقدامات سرکوبگرانه . طبیعی است آن ها تا زمانی که خود 

را در محاصره ی کامل جنبش همگانی مردم احساس نکنند همچنان به راه حل دوم توسل می جویند 

در همین راستا پروژه ی جدید برای بازگشت به گذشته طراحی می شود . هدف فوری و بلاواسطه ی 

این پروژه هموار ساختن زمینه ی سلطه بر قوه ی مقننه است تسخیر مجلس ششم مستلزم آن است 

که :::و 

یک - مطبوعات مخالف و مزاحم را خفه و تعطیل کنند 

دو - جنبش های اعتراضی به ویژه جنبش متشکل دانشجویان را که امروز به مانعی در برابر خودسری ها 

و تجاوزات آن ها تبدیل شده است سرکوب کنند و 

سه - به اتکای این موفقیتها  و یا به موازات آن به بحث های مربوط به مخالفت با نظارت استصوایی خاتمه 

دهند 

چند هفته قبل از حادثه ی کوی دانشگاه گام های اولیه برداشته می شود مجلس شورای اسلامی که طرح 

دولت را در مورد نظارت استصوایی با وجود محدود بودن آن به کاهش بخشی از اختیارات شورای نگهبان و نه 

الغای نظارت استصوایی مدت ها به بایگانی سپرده بود ناگهان به سرعت کلیات لایحه ی اصلاح قانون 

مطبوعات را که به تجاوز علیه مطبوعات و تعطیل آن ها جنبه ای قانونی می داد تصویب می کند 

به موازات آن روزنامه ی سلام با شکایت وزارت اطلاعات تعطیل می شود . شکایت وزارت اطلاعات و توقیف

روزنامه ظاهراً به خاطر چاپ و افشای سندی است که نشان می دهد طراح اصلی لایحه ی اصلاح قانون 

مطبوعات سعید امامی است 

یعنی کسی که فریب 8 سال معاون وزارت اطلاعات و از نزدیکان خامنه ای رفسنجانی و فلاحیان و از عاملان

اصلی جنایت ها و سرکوب ها از جمله قتل های زنجیره ای بوده است و امروز به دنبال از پرده بیرون افتادن 

جنایت ها و نقش او از جانب گردانند گان رژیم عامل سیا و موساد خوانده می شود 

ولی با وجود این همه رسوایی مجلس شورای اسلامی کلیات طرحی را که پیشنهاد دهنده ی آن همین 

آقای جاسوس آمریکا و اسراییل بود .. با شتاب به تصویب می رساند

مجموعه ی این وقایع و احساس خطر کودتاه و سرکوب های گسترده واکنش اعتراضی و خودجوش دانشجویان 

خشمگین را برانگیخت

اعتراض علیه لایحه ی اصلاح قانون مطبوعات و توطئه ی بستن روزنامه ها به طور کلی و روزنامه ی سلام به 

طور مشخص اعتراض و تظاهرات علیه نظارت استصوابی شورای نگهبان و برای آزادی زندانیان سیاسی آزادی 

کدیور امیرانتظام و رهبران زندانی اتحادیه ی دانشجویان به سرعت شکل گرفت 

طراحان پروژه ی سرکوب برای خفه کردن این جنبش و اجرای شتابزده ی بخش های دیگر پروژه ی مزبور با

توحش ویژه ی سپاهیان ولایت دست به کار شدند. اما این سرکوب به جای تحقق نتایج مورد نظر همه ی 

جامعه و نظام را به هم ریخت . دانشجویان علی رغم تهاجم سبعانه ی خشونت گران شجاعانه به مقاومت 

خود ادامه دادند. 

مردم با خشم و نفرت و انزجار به این بربریت برخورد کردند و همبستگی خود را با دانشجویان به اشکال 

مختلف نشان  دادند . مطبوعات مستقل با گزارش جریان وحشیگری نیروهای انتظامی و اوباشان چماقدار

به افشاگری پرداختند

بخشی بزرگ از روحانیت و مراجع ضمن اعتراض شدید حمله به دانشجویان را محکوم کردند. کار به جایی 

رسید که حتا رهبر و سردمداران خشونت نیز نتوانستند سکوت کنند و برای فروکش خشم جامعه ناگزیر 

حمله به کوی دانشگاه را هر چند به طور دو پهلو محکوم کنند

دو-آغاز مرحله ای جدید در تاریخ جنبش دانشجویی ایران :صفحه سه

دنباله صفحه دو

جنبش اعتراضی دانشجویان پس از چند روز با تظاهرات پرشکوه 20 تیر که بنا به گزارش ها فریب 

سی هزار نفر در آن شرکت داشتند و به دنبال محاصره ی دانشگاه توسط نیروهای انتظامی به 

آرامش گرایید 

اما آن چه در این چند روز اتفاق افتاد به هر حال تأثیرات عمیق خود را بر جامعه و به ویژه بر کیفیت 

و چگونگی ادامه ی مبارزات دانشجویان در آینده باقی گذرد 

پدیداری و شکل گیری جنبش دانشجویی فعال در صحنه ی سیاسی همواره عامل مهم در بیداری 

مردم و بسط مبارزات آزاد یخواهانه در جامعه بوده است 

در شرایط حاکمیت دیکتاتوری دانشجویان به اقتصادی موقعیت خویش و نیاز به آزادی و فضای آزاد 

جهت تبادل اندیشه و آزادی فکر و پژوهش غالباً در صف مقدم پیکام علیه استبداد و در بسیاری موارد 

پیشگام و آغازگر این پیکار بوده اند چند دهه فعالیت پیگر و خستگی ناپذیر دانشجویان ایرانی در 

داخل و خارج از کشور علیه دیکتاتوری محمدرضا شاه و به خاطر آزادی برگ هایی درخشان در تاریخ 

مبارزات مردم ماست 

پس از انقلاب بهمن ماه 1357 به دنبال سرکوب نیروهای سیاسی مخالف و حاکم ساختن اختناق در 

دانشگاه ها و پاکسازی دانشجویان و استادان مزاحم فضای دانشگاه ها به انجمن های اسلامی که 

در آن زمان وابسته به نظام و مدافع آن بودند محدود ماند به موازات آشکار شدن نتایج و ره آوردهای 

فاجعه آمیز سلطه ی جمهوری اسلامی به موازات آشکار شدن فساد و جنایت و خیانت رهبران و 

گردانندگان آن جدایی از نظام نیز به تدریج در میان دانشجویان آغاز شد 

این جدایی که در بسیاری موارد با تو هم زدایی نسبت به حکومت دینی همراه بود در عمل به صورت 

مخالفت های جدی همان انجمن های اسلامی دانشجویان با حاکمیت و اقدامات و سیاست های آن 

منعکس می شد و به طور روزافزون گسترش می یافت 

از سوی دیگر نسل بعدی دانشجویان که از کودکی در نظام جمهوری اسلامی و فضایی بسته پرورش 

یافته و برخی از آن ها نیز وابسته به همین انجمن های اسلامی بودند با حرکت از نیازهای خود و این 

واقعیت که رژیم حاکم مانع اصلی تحقق خواست های آن هاست هر روز بیشتر ضرورت مبارزه با آن 

را برای دستیابی به مطالبات خویش احساس می کردند و به طور اجتناب ناپذیر به چنین مبارزه ای 

کشیده می شدند

به این ترتیب نسلی که در زیر بمباران تبلیغاتی بی وقفه و تلقین های ایدئولوژیک یک جانبه ی 

جمهوری اسلامی بزرگ شده بود برخلاف امید و تصور زمامداران رژیم به جای این که فریفته ی این 

تبلیعات و تلقینات گردد و در جهت آن شکل گیرد به حکم نیازهای طبیعی و واقعی خویش که در مغایرت

کامل با ارزش ها و فرهنگ تحمیلی نظام قرار داشت به مبارزه علیه استبداد و ارتجاع حاکم روی آورد

فضایی که با دوم خرداد 1376 وجود آمد و اعتماد به نفسی که این رویداد در جوانان و دانشجویان به 

مثابه ی نیرویی توانا و قادر به تغییرات ایجاد کرد جنبش دانشجویی را به عنوان یک ابزار مؤثر مبارزه هر 

روز بیشتر وارد میدان کرد

وقایع دو سال گذشته و تلاش ها و توطئه ها و جنایت های شکست خوردگان دوم خرداد برای بازگشت

به دوران قبل از خرداد 1376 دانشجویان ایران را هر روز بیشتر در برابر باند حاکم قرار داد و زمینه ها و 

عوامل رادیکال شدن جنبش دانشجویی را فراهم ساخت 

حادثه  کوی دانشگاه و قیام دانشجویان در روزهای 18 تا 20 تیر تجلی بارز این رادیکالیسم بود 

دانشجویان ایران با این رویداد تاریخی تولد دوباره ی جنبش دانشجویی را به مثابه ی ادامه دهنده ی

سنت های دیرین این جنبش و کانون مبارزه علیه استبداد و برای آزادی و دمکراسی اعلام کردند

سه - تاثیر حادثه ی کوی دانشگاه بر روی بخش های مختلف جامعه و وحشت باند حاکم

دنباله صفحه سه 

انتشار خبر هجوم نیروهای مسلح و چماقداران اوباش به گوی دانشگاه موجی بزرگ از خشم 

و تنفر علیه این یورش وحشیانه را در میان مردم برانگیخت مخافل دانشگاهی فرهنگی 

سیاسی مطبوعات مستقل روشنفکران مذهبی روحانیان و گروه های مختلف مردم ضمن 

حمایت از مبارزه ی دانشجویان تهاجم و تجاوز به کوی دانشگاه را محکوم ساختند و شناسایی 

و دستگیری عاملان و مسئولان و آمران حمله را خواستار شدند 

رییس دانشگاه و وزیر آموزش عالی به عنوان اعتراض استفا کردند و تعدادی دیگر از وزرات مقامات 

دولتی تهدید به استعفا کردند. شکاف در میان نیروهای وابسته به نظام بیشتر شد و جبهه ی 

خشونت گرا بیش از پیش در فشار و تنگنا قرار گرفت. به طوری که برخی از سران و نمایندگان ان ها 

و حتا رهبر برای جلو گیری از گسترش شعله های مقاومت ضمن محکوم ساختن تهاجم به 

دانشجویان برخورد قاطع علیه متجاوزان و رسیدگی فوری را وعده دادند ! محمد یزدی رییس قوه ی 

قضاییه اعلام کرد در محاکمه ی مجرمان کوی دانشگاه کوتاهی نخواهد شد 

دیبرخانه ی شورای عالی امنیت ملی با صدور اطلاعیه های پیاپی ضمن اعلام عزل سرتیب 

احمدی و معاون وی به عنوان مقصر در این حادثه و اقدام برای تحویل آن ها به مقامات قضایی خبر 

شناسایی و دستگیری 7 نفر از مجرمان و آزادی تمامی دانشجویان دستگیری شده را اعلام می کند 

و عده می دهد که با گروه فشار و حرکت های غیذقانونی آن برخورد قاطع خواهد شد 

روزنامه ی انتخاب پس از اشاره به این مطلب که برخورد غیر منطقی و خودسرانه ی نیروی انتظامی 

به اعتراض دانشجویان از سوی همه ی مسئولان نظام محکوم شده نوشت : رهبر معظم انقلاب 

اسلامی ریاست جمهوری و شورای عالی امنیت ملی برخورد شدید و قاطع با گروه های فشار و 

مجازات عاملان حمله به کوی دانشگاه را در دستور اقدام های خود قرار داده اند 

با وجود همه ی این ها اعتراضات و تظاهرات دانشجویی ادامه و گسترش یافت و علاوه بر تهران شیراز 

همدان تبریز رشت و شهرهای دیگر را نیز فرا گرفت . دانشجویان به مثابه ی زبان مردم و سخنگوی 

آن ها با اعلام مطالبات خود که در واقع مطالبات عمومی مردم بود خواستار تحقق آن ها بودند 

ادامه ی حرکت خود جوش و مستقل دانشجویان نه فقط جناح راست بلکه بخش هایی از جبهه ی دوم 

خرداد را هم به وحشت انداخت نیروهایی از این جبهه از یک سو در زیر فشار جناح راست مسلط بر 

نظام و از سوی دیگر به دلیل احتمال بسط غیر قابل کنترل این جنبش از آن فاصله گرفتند و به جای 

حمایت از این مبارزه و پافشاری بر تأمین خواست های دانشجویان و یا حتا تأمین پاره ای از این 

خواست ها از زیان بخشی ادامه ی آن سخن گفتند و برضرورت حفظ نظم و آرامش رعایت قانون و پرهیز 

از خشونت تأکید کردند . گویی عامل خشونت و از بین بردن نظم و آرامش و قانون دانشجویان هستند 

و نه نیروهای انتظامی و دسته های اوباش

سه - تأثیر حادثه ی کوی دانشگاه بر روی بخش های مختلف جامعه و وحشت باند حاکم صفحه دوم

دنبال صفحه سه

با خودداری گروهای سیاسی نیروهای جبهه ی دوم خرداد از ادامه ی حمایت از جنبش دانشجویی 

و تضعیف جبهه ی پشتیبانی و همبستگی با تشدید فشار بر دانشجویان و همچنین به دلیل 

فقدان برنامه و سیاست واحد در میان آن ها جنبش ناگزیر فروکش کرد 

در نتیجه جناح راست و نیروهای مسلط بر نظام توانستند از انفعال خارج شده و تلاشی جدید را 

برای گرفتن ابتکار عمل آغاز کنند. آن ها بلافاصله نیروهای وابسته به خود را برای اعلام وفاداری

به نظام و رهبر و نمایش قدرت در برابر جنبش دانشجویی فراخواندند . طرفه این که رییس جمهوری

نیز مردم را به شرکت در این تظاهرات که نیروهای راست و خشونت گرا مبتگر و سازمانده آن 

بوده اند دعوت کرد 

با این تظاهرات و اقدامات پس از آن صحنه به طور موقت تغییر یافت جناح راست با بهره برداری از 

همراه ساختن خاتمی با خود و استفاده از توازن جدید نیروها کوشش کرد محیط ارعاب و سرکوب 

را مجدداً مستقر کند و از دانشجویانی که فریادهای آزادی و آزادیخواهی را در کشور طنین افکن 

ساختند و کسانی که بی پروا از آنان حمایت کردند انتقام بگیرد . لحن و گفتار و خطاب به کلی 

تغییر کرد آن هایی که سه روز قبل از مظلومیت دانشجویان سخن گفته و فجایع و خشونت نیروهای 

انتظامی و گروهای فشار را محکوم کرده بودند این بار از لزوم برخورد شدید با دانشجویان محاکمه 

فوری و به دار آویختن آن ها سخن گفتند . ناطق نوری خواستار اعدام دانشجویان متمرد شد و دیبر 

شورای امنیت که در روزهای قبل رسیدگی فوری برکناری و مجازات عاملان حمله به کوی دانشگاه 

و آزادی همه ی دانشجویان باز داشت شده و برخورد قاطع با مجرمان و گروهای فشار را اعلام کرده 

بود با یک چرخش 180 درجه ای پیکان حمله را متوجه ی دانشجویان می کند 

جنبش اعتراضی آنان را تحریکات بیگانگان می داند و دستگیری محاکمه و مجازات دانشجویان را وعده 

می دهد رهبری که دو روز پیش حمله به کوی دانشگاه قلبش را جریحه دار ساخته این حمله را محکوم 

کرده و مجازات عاملان و برخورد قاطع با گروه های فشار را در دستور اقدامات خود قرار داده بود ناگهان 

ضرورت برخورد قاطع با دانشجویان را در دستور کار قرار داد

دانشجویان را اشرار و مفسد و محارب اعلام کند و نه فقط از دولت و نیروهای سرکوب رسمی بلکه 

 همچنین از دسته های اوباش چماقدار خواست که با حضور خود در هر صحنه ای که حضور آنان لازم 

است این دشمنان زبون را مرعوب و منکوب سازند و سرانجام به دنبال این تهدیدها و زمینه سازی جو

خشونت و وحشت اقدامات عملی آغاز می گردد

شماری از رهبران دانشجویانی تا زمان نگارش این مقاله دستگیر می شوند . سرنوشت این حمله ی

جدید و چگونگی ادامه یا توقف آن را هنوز نمی توان پیش بینی کرد . اما آن چه مسلم است محیط ارعاب

و موج دستگیری و سرکوب با همه ی اعلان و اقدام غلیظ و شدید آن دیرپا نخواهد بود

شرایط امروز جامعه فضای سیاسی فعال دانشگاه ها روحیهه ی اعتماد به نفس مردم جریان رو به اعتلای

جنبش عمومی و بن بست نظام و شکاف های درونی آن عواملی هستند که باز سازی گذشته را دشوار

و حتا غیر ممکن ساخته اند

مردم و جوانان ایران اراده و تصیمیم قاطع خود را در پایان دادن به اوضاع کنونی و تدارک و ساختن آینده ای

دیگر نشان داده اند. به همین جهت ما به زودی باز هم شاهد امواجی تازه از مقاومت و مبارزه همراه با

پیشروی ها و عقب نشینی ها و شکست و پیروزی های قسمی و گذرا خواهیم بود و روزهای پر حادثه ی

دیگری کشورما را ورق خواهد زد

آن چه به طور یقین در واری فراز و نشیب ها و توقف ها همچنان ادامه خواهد یافت فضا و روندی است که

از خرداد 1376 در جامعه آغاز شده و همه ی شواهد گواه برگشت ناپذیر بودن آن است 

چهار - درس های حادثه ی کوی دانشگاه و قیام دانشجویان

دنباله صفحه سه

حادثه کوی دانشگاه به دلیل اهمیت نتایج و درس های آن بدون شک نه فقط امروز بلکه همچنان 

تا مدت ها مورد بحث و ارزیابی قرار خواهد داشت. آن چه در این ارتباط هم اکنون می توان گفت 

و باید به آن توجه جدی داشت ویژگی ها و درس های زیر است 

الف- مهم ترین ویژگی حوادث روزهای 18 تا 20 تیر تبدیل سریع تحصن و اعتراض دانشجویان به 

جنبشی رادیکال است .این رادیکالیسم از یک سو در کیفیت شعارها و خواست ها و از سوی 

دیگر در پایداری برای مهار خشونت گران و بی اثر ساختن تعرض آن ها به گونه ای بارز تجلی یافت 

کیفیت شعارها و فریادهای یا مرگ یا آزادی بیان صریح فراتر رفتن از مطالبات معمولی و صنفی و 

اعلام عزم راسخ دانشجویان برای مبارزه ی تا به آخر جهت تحقق خواست های عمومی مردم و 

اعلام آمادگی مقاومت در برابر خشونت گران بود . طرح خواست هایی از قبیل آزادی زندانیان 

سیاسی و لغو نظارت استصوایی و اشاره های مستقیم و غیر مستقیم به نقش اصلی رهبری 

در استبداد و خودکامگی ها و نابسامانی های موجود و جلوه های آشکار خصلت رادیکال جنبش 

 و در عین حال نشانه ی تبدیل آن به زبان مردم بود 

جنبه ی دیگر رادیکالیسم را می توان در تداوم این رویارویی بزرگ مشاهده کرد. ادامه ی مبارزه به 

مدت چند روز و پیوستن دانشجویان شهرهای دیگر به این مبارزه نشان داد که دانشجویان با رهایی 

از امیدهای واهی خیابان ها را میدان تعیین سرنوشت کرده اند و خیابان ها و مردم را محل و مرجع 

 تصویب یا لغو قوانین و تحقق و تامین خواست های جامعه می دانند

ویژگی دیگر قیام دانشجویان تلاش در اجتناب از خشونت و حفظ خویشتن داری در برابر تحریکات 

خشونت گران بود . با وجود پاره ای تخریب های و آتش سوزی ها که به احتمال قریب به یقین از 

جانب عوامل وابسته به باند حاکم صورت گرفت دانشجویان از توسل به خشونت اجتناب کردند

و همچنان بر بستر مبارزه ای باقی ماندند که اقدامات سرکوبگرانه ی نیروهای انتظامی را دشوار 

می ساخت و حمایت بزرگ مردم را بر می انگیخت 

ب- طرح شعارهای عمومی مردم در این مبارزه و شیوه های اتخاذ شده در پیشبرد اعتراضات 

شرایطی را فراهم ساخت که جنبش توانست از پشتیبانی وسیع برخوردار شود و درست به همین

دلیل بود که جناح راست و خشونت گران حاکم از رهبر تا دسته های چماقدار روحیه های خود را 

باختند و ترس و ناتوانی آن ها را فراگرفت 

این واقعیت نشان می دهد که در هر اقدامی در صورت بر خورداری از حمایت گسترده در صورت 

عمومی شدن جنبش و فراگیر بودن خواست ها می توان نیروهای مسلط را مهار و ناتوان کرد

در جریان مبارزات دانشجویی نیروهای حاکم تنها زمانی توانستند به تهدید و خشونت متوسل شوند 

که جنبش دانشجویی از لحاظ همبستگی تا حدی ضعیف شد و از لحاظ سیاست و برنامه جوانبی 

از تفرقه در آن پدیدار گشت . بنابراین این جنبش باید در مبارزات آتی خویش به این واقعیت ها توجه 

جدی مبذول دارد. لازمه ی فراگیر شدن مبارزه کوشش جهت در بر گرفتن هر چه بیشتر دانشجویان 

طرح شعارهای عمومی و اتخاذ شیوه هایی از مبارزه است که پشتیبانی وسیع مردم و مالاً همراهی 

 عملی آن ها را با جنبش به پا خاسته به دنبال آورد

ج- یکی از نکات ضعف جنبش که در روزهای بعد خود را نشان داد فقدان برنامه و سیاست واحد در 

مورد چونگی ادامه ی آن بود . وجود دیدگاه های مختلف در صفوف جنبش و در میان رهبران آن به 

هیچ وجه امری غیر عادی نیست در لحظه های حساس و پرالتهاب به طور طبیعی برداشت ها و 

ارزیابی هایی متفاوت نسبت به موفقیت جنبش و پیشبرد آن تغییر سیاست و تاکتیک و یا پایان 

دادن به مبارزه ی جاری به وجود می آید . این نظر گاه های متفاوت طبعاً امر ادامه ی کار را دشوار 

می سازند و جنبش را با خطر تفرقه و تجزیه رو به رو می کنند 

باید توجه داشت که در چنین شرایطی مهم ترین مسئله اجتناب از تفرقه و چند دستگی و جلو گیری 

از تجزیه ی صفوف مشترک است . در صورت رو به رو شدن با این گونه موقعیت ها باید تمام مساعی 

را در جهت تصمیم گیری مشترک و حفظ یکپارچگی جنبش به کار برد به نظر و خواست اکثریت احترام 

گذاشت و بر اساس آن عمل کرد . بدون تردید جنبش دانشجویی و رهبران آن در جریان پیکار های بعدی

با بهره گیری از این تجربه ی بزرگ مجرب تر و تواناتر مبارزه علیه باند حاکم را به پیش خواهند برد